برهان در وجوه بیان (البرهان فی وجوه البیان)

کتاب حاضر، گزارشی کم نظیر از تاریخ و مدیریت و ادبیات سدۀ چهارم هجری قمری (قرن دهم میلادی) به خامۀ پر هنر ابن وهب کاتبی فرزند وهب کاتب از کاتبان دوران سلطنت (خلافت) عبّاسیان است که به شکلی دست نخورده و پاکیزه به ما رسیده است. مسائلی از لغت، ادبیات، اجتماع، ساختار دربار و لشگر و احکام شرع و قانون، کلام و اعتقادات، شیوه‌های دبیری و دریایی از دانشهای گوناگون در کتابی کم حجم نوشته شده است. گفته می‌شود که وی شیعه است امّا من در این رابطه به قطع نرسیدم و تصوّر می‌کنم که کتاب از فضای کلّی بغداد در دوران زندگی ابن وهب و پدرش که توأم با حضور پررنگ شیعیان در بغداد بوده است رنگ پذیرفته است هرچند که کتاب، اساساً کتاب مذهبی هم نیست و داعی بیان اعتقادات نویسنده‌اش را هم ندارد. آداب حکمرانی و مدیریت و ساختار دولت، شیوۀ دادرسی و ساختار دستگاه قضایی، چگونگی تعیین و توزیع یارانه‌های دولتی در بین اقشار مردم، آیین دیوانسالاری و مکاتبات اداری و جزئیاتی از قبیل چگونگی دریافت مالیات از دهقانان و سربازان و تاجران، بر شگرفی و جذابیتِ این کتاب، صدچندان می‌افزایند.